Kamienie szlachetne, nazywane także kamieniami jubilerskimi, to odmiany niektórych minerałów i skał, które występują bardzo rzadko, wartościowe, przeźroczyste, jednorodne i czyste kamienie naturalne. Czym wyróżniają kamienie szlachetne od zwykłych minerałów? Właściwości, które je charakteryzują to intensywny połysk, efektowne zabarwienie lub jego całkowity brak, wysoka twardość i trwałość – twardość wynosząca więcej niż 7 w skali Mohsa, która ma 10 stopni i im bliżej do 10, tym oznacza twardszy i droższy materiał. Najtwardszym kamieniem szlachetnym w skali Mohsa jest diament, którego twardość wynosi 10. Innymi kamieniami szlachetnymi o twardości większej niż 7 są: korundy, których szlachetnymi odmianami są między innymi szafir i rubin, jak także inne, odrobinę mniej twarde topaz oraz kwarc. Kamienie, które mają niższą twardość i nie są aż tak odporne i trwałe, nazywamy kamieniami półszlachetnymi – są to między innymi malachit, agat czy jaspis. Wszystkie wymienione wyżej minerały należą do grupy kamieni naturalnych. W jubilerstwie stosuje się także inne kamienie - syntetyczne lub uzyskane w laboratorium.

Kwarc jest najbardziej powszechnym minerałem skorupy ziemskiej - aż 12% jej składu zajmuje właśnie ten kamień szlachetny. Jego wielkie złoża znajdują się na Madagaskarze, Brazylii oraz w Stanach Zjednoczonych. W skali Mohsa kwarc wyprzedzają diament, korund i topaz. Najczęściej używanymi odmianami kwarcu stosowanymi w jubilerstwie są: kryształ górski, ametyst, cytryn, jaspis, tygrysie oko onyks oraz opal. Wartość kamieni ze względu na ich niepowtarzalny wygląd oraz właściwości jest różna. Najdroższe i bardzo rzadkie są odmiany opalu przy czym wartość kamieni zależy od ich wielkości, atrakcyjności zabarwienia i wzoru barwnego, oraz gry barw - tzw. opalescencji. Wśród tańszej biżuterii można znaleźć syntetyczne odmiany tego kamienia szlachetnego.

Inną kamieniem szlachetnym, który jest bardzo często wykorzystywana w pierścionkach, kolczykach i naszyjnikach jest topaz. Topaz w starożytności należał do grupy najcenniejszych kamieni. Jego największe złoża znajdują się w Ameryce Południowej w skałach pochodzenia magmowego. Jest to mienrał z rodziny krzemianów, który ma bardzo wysoki współczynnik twardości. Topazy posiadają rozmaite barwy -najczęściej spotykane są kryształy żółtawe, miodowożółte, niebieskie, różowawe, różowofioletowe i bezbarwne. Najbardziej rozpoznawalne są jednak w kolorze niebieskim.

Rubin z języka łacińskiego oznacza czerwony. Jest to bardzo rzadki minerał z rodziny tlenków - odmiana korundu. Kamień szlachetny o barwie różowej do krwisto-czerwonej występujący głównie na Sri-Lance, w Kambodży, Tajlandii Tanzanii czy Pakistanie. Występuje jako składnik w bogatych w glin skałach metamorficznych. Są one niezwykle rzadkie. Za wspaniałą barwę rubinów odpowiedzialne są jony chromu. Rubin jest niezwykle twardy i odporny na zarysowania (8 stopień w skali Mohsa).

Szmaragd należy do najbardziej cenionych, a jednocześnie najbardziej fascynujących kamieni szlachetnych. Jest to odmiana berylu, minerału należącego do grupy krzemianów. Jego nazwa wywodzi się z języka łacińskiego i oznacza zielony klejnot. Jego zielona barwa wywołana jest przez podstawieniami jonów chromu, rzadziej wanadu czy żelaza. Podobnie jak diament często zawiera inkluzje gazowe, ciekłe i mineralne. Wysokiej jakości szmaragdy najczęściej otrzymują szlif schodkowy, tak zwany „szmaragdowy” aby w najwyższym stopniu uniknąć ubytku masy kamienia. Szmaragdy to kamienie dość kruche, w skali Mohsa ich twardość ocenia się na 7,5-8,0. Szmaragdy pochodzą z Austrii, Egiptu, Kolumbii, Zambii, Zimbabwe, Brazylii i Indii. Szmaragd jest bardzo poszukiwanym, wyjątkowo cennym kamień kolekcjonerskim i jubilerskim.

Szafir swoją nazwę wywodzi z języka greckiego - „sappheiros” oznacza kolor niebieski. Jest to bardzo twardy minerał z gromady tlenków – niebieska odmiana korundu. Jest minerałem rzadkim i niezwykle cenionym. Główne złoża szafirów znajdują się w Tajlandii, Indiach, Sri Lance, Birmie, Wietnamie, Laosie, Kambodży, Australii i Tanzanii.Do najdroższych szafirów należą szafiry kaszmirskie. Jest spotykany w skałach magmowych, najczęściej w pegmatytach i bazaltach. Szafir przybiera wiele odcieni niebieskiego od jasnego po bardzo ciemny granatowy odcień.

Diament, to odmiana alotropowa węgla, a jego nazwa pochodzi od greckiego słowa adamas, co znaczy „niepokonany", „niezniszczalny" jest najtwardszym minerałem i znaną substancją występującym na ziemi. Diament ma następujące właściwości fizyczne: dobre przewodnictwo cieplne, jest izolatorem, jest trudno topliwy i odporny na działanie kwasów i zasad. Występuje w złożach pierwotnych i wtórnych - np. perodytowych oraz aluwialnych. Można go znaleźć między innymi w: Indiach, Kanadzie, Rosji, Austrii, Brazylii czy Sierra Leone. Grecy uważali, że diamenty to łzy bogów, Rzymianie zaś wierzyli, że to okruchy gwiazd. Jest to bardzo rzadki kamień szlachetny, a proces jego powstawania rozpoczął się głęboko pod powierzchnią Ziemi. Diamenty krystalizowały w wysokich temperaturach, w warunkach bardzo wysokiego ciśnienia setki lat temu. Aż 85% diamentów nieoszlifowanych, wydobytych ze złóż znajduje swoich nabywców w Antwerpii. Jest to niezwykle cenny przedmiot inwestycyjny, a najbardziej znanymi diamentami są: Cullinan o masie 3106 karatów, podzielony na 105 części, Excelsior owadze 995,2 karata, podzielony na 11 części i oszlifowany oraz Centenary o masie 599 karatów, którego oszlifowanie zajęło ponad 3 lata, oraz którego masa po oszlifowaniu wynosiła 273,85 karatów.

Osobno należy opisać bursztyn jako materiał wykorzystywany w jubilerstwie: bursztyn to skamieniała żywica drzew rosnących miliony lat temu. Jego wiek oceniany jest na 25-50 mln lat. Naukowcy odkryli jednak znacznie starsze okazy, dzięki czemu wielokrotnie pomógł paleontologom zrekonstruować życie na Ziemi oraz zrekonstruować wiele wymarłych gatunków zwierząt i owadów.